Cmentarz Dolny w Przewrotnem

Nie jestem osoba wierzącą, ale uwielbiam zwiedzać stare cmentarze, oglądać dawne, kamienne nagrobki. Jeden z takich cmentarzy znajduje się w Przewrotnem, niewielkiej wiosce koło Głogowa Małopolskiego (woj. podkarpackie).

Nie udało mi sie znaleźć informacji na temat tego, dlaczego przestał być użytkowany, znalazłam jednak kilka innych informacji.

13 października 1634 r. biskup Tomasz Oborski konsekrował drugi kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy. Był to także kościół drewniany, kryty, ale na murowanym fundamencie. Zbudowany został na planie krzyża, był znacznie większy od poprzedniego i miał bardzo bogaty wystrój. Stał na środku cmentarza, obecnie niegrzebalnego (dolny cmentarz). W czasach swojej świetności posiadał 7 ołtarzy i boczne kaplice.
(Źródło: https://historiaprzewrotne.pl.tl)

W wyniku zaangażowania miejscowej ludności w Ruch oporu Gwardii Ludowej, a także za pomoc udzielaną ukrywającym się Żydom, wieś została czterokrotnie spacyfikowana przez hitlerowców. Podczas II wojny światowej na wschód i północ od Przewrotnego aktywnie działała partyzancka grupa wypadowa „Iskra”. Była to zbrojna organizacja komunistycznej partii PPR, która powstała jesienią 1942 r., w ramach struktur Podokręgu Rzeszów "Gwardia Ludowa" GL. „Iskrą” dowodził Józef Bielenda (od jesieni 1943 r. Jan Paduch). Formalnie nadzór nad nią sprawował Zdzisław Basak „Marian”. 1 grudnia 1942 roku dokonali oni pierwszej pacyfikacji wsi, a w 1943 r. trzech kolejnych: 13 marca, 14 marca oraz 9 maja. Podczas ostatniej zbrodni zwłoki ofiar wrzucono do stawu. Mieszkańcy wsi w tym miejscu wybudowali kaplicę, umieszczając na zewnątrz (oraz na budynku szkoły) tablice pamiątkowe. Podczas wszystkich pacyfikacji miejscowości zostało bestialsko zamordowanych co najmniej 111 osób (w tym kobiety, starcy i dzieci), a wielu innych wywieziono do obozów koncentracyjnych. Spośród wszystkich wywiezionych, życie ocaliły tylko trzy osoby. Reszta została zgładzona w Pustkowie lub innych obozach. Dokładna liczba ofiar nie jest znana, ponieważ oprócz mieszkańców wsi zginęły również osoby wysiedlone i ukrywające się, czasami nieposiadające żadnych dokumentów, zamieszkałe w Przewrotnem, których nazwisk i dokładnej liczby nikt nie pamięta. Przewrotne w tamtym okresie poniosło największe ofiary pośród wszystkich wsi dawnego powiatu rzeszowskiego. Na starym (dolnym) cmentarzu znajdują się zbiorowe mogiły ofiar faszyzmu. (Źródło: https://historiaprzewrotne.pl.tl)

(...) na starym cmentarzu pozostały tylko wiekowe nagrobki oraz XVII-wieczny obelisk zwany „Latarnią Zmarłych”. Według przekazów wzniesiono go na zbiorowej mogile chłopów poległych w czasie potopu szwedzkiego w walce ze Szwedami lub wojskami księcia Siedmiogrodu, Jerzego II Rakoczego.
(Źródło: http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/24022,przewrotne-„latarnia-zmarlych”.html)

Cmentarz wygląda pięknie w świetle popołudniowego słońca, pelny zieleni, starosci i nostalgii. Szkoda niestety, że śmieci z jego terenu składowane są pod drzewem, zamiast usuwane badz umieszczane w specjalnych pojemnikach. Uroku za to dodają stare drzewa, ktorych na terenie cmentarza nie brakuje. Zobaczcie sami i same:)

Pamiątkowe tablice na zbiorowych mogiłach ofiar faszyzmu.

Latarnia Zmarłych

Na koniec zdjecia aktualnego cmentarza parafialnego widzianego z bramy cmentarza dolnego: